۳۵ فیلم جنایی-معمایی برتر تاریخ سینما

آثار جنایی معمایی در تلویزیون، آثاری بسیار عادی به شمار می‌آیند؛ هر آخر هفته چندین سریال جنایی پلیسی یا کارآگاهی پخش می‌شود؛ اما در سینما این موضوع فرق می‌کند. فیلم‌های جنایی و پلیسی کمیاب و فیلم‌های خوب این ژانر بسیار کم تعداد هستند. تعداد انگشت‌شماری فیلم وجود دارد که به بیننده لذت تماشای حل یک معمای جنایی را به همراه یک کارآگاه کاریزماتیک می‌دهد، به علاوه یک گروه بازیگری که همگی ستاره سینما هستند و در نقش مظنونینی که تمام تلاششان را به کار می‌برند تا خودشان را بی‌گناه نشان دهد.

یکی از بهترین فیلم‌های این ژانر، فیلم «قتل در قطار سریع‌السیر» بود که ۴۴ سال پیش در ۲۴ نوامبر سال ۱۹۷۴ به نمایش درآمد؛ مانند بسیاری از فیلم‌های اقتباس شده از آثار «آگاتا کریستی»، این فیلم نیز از یک کارآگاه عجیب ولی وسواسی و دقیق بهره می‌برد؛ در این مورد، «آلبرت فینی» در نقش کارگاه شیک پویش بلژیکی، «هرکول پوآرو» بازی می‌کند و مکان روایت داستان، یک قطار لوکس در مسیر استانبول به پاریس است که در آن یک معمای قتل پیچیده و فریبنده به همراه راه‌حل عجیب‌وغریب آن مطرح می‌شود. فیلم سومین اسکار «اینگرید برگمان» را برایش به ارمغان آورد و یک راه ۱۴ ساله جلوی پای تمامی ستارگان فیلم گذاشت که در سایر اقتباس‌های کریستی نیز حضور داشته باشند، از جمله «پیتر اوستینوف» در نقش پوآرو.

البته رمان‌های پلیسی آپارتمانی کریستی، یک فرمول موفق ثابت دارند که باعث خلق اقتباس‌های پارودی شکل گوناگونی از آن‌ها شد که تعدادی از آن‌ها به شکل عجیبی خوب از آب درآمده‌اند. سپس ما فیلم‌های نوآر تیره و غم‌انگیز را داریم که در آن‌ها کارآگاهانی سرسخت و تنها در شهرهای دلیگر مدرن به دنبال مظنونین می‌گردند. پس از آن‌ها، فیلم‌های جنایی هیچکاکی وجود دارد که در آن‌ها معمولاً شخصیت‌های اصلی داستان در تلاش برای حل معمای یک جنایت هستند تا مبادا خودشان مظنون واقع شوند؛ فیلم‌هایی که در آن‌ها تمرکز روی اتمسفر فیلم یا شخصت های آن نیست؛ بلکه در تعلیق و هیجان‌انگیز کردن داستان تمرکز دارد.

هر کدام از این دسته از فیلم‌ها زیبایی‌های خودشان را دارند و هر کدامشان داستان‌های جنایی معمایی به‌یادماندنی‌ای را بر روی پرده نقره‌ای روایت کرده‌اند؛ مانند پایان داستان‌های جنایی کریستی که همه مظنونین دور هم جمع می‌شدند، در اینجا نیز ما تعدادی از بهترین فیلم‌های این ژانر را جمع‌آوری کرده‌ایم.

سپس هیچ‌کدام باقی نماندند (۱۹۴۵) ‘And Then There Were None’

این فیلم اولین و بهترین نسخه سینمایی از محبوب‌ترین رمان کریستی با نام «ده سرخپوست کوچک» است. مهمانانی که در یک جزیره دورافتاده در یک عمارت بزرگ دور هم جمع شده‌اند و همگی یک‌به‌یک توسط میزبان ناشناسشان به عنوان مجازات برای جرائم هولناک پنهانی که در گذشته مرتکب شده‌اند، کشته می‌شوند. در این فیلم ستارگان چون بری فیتزجرالد، والتر هادسن، رولند یانگ وجودیث اندروسن به ایفای نقش پرداخته‌اند.

غریزه اصلی (۱۹۹۲) ‘Basic Instinct’

فیلم‌نامه‌نویس، جو استرهاز در این فیلم با یک ایده احمقانه اما به شدت درخشان پا به میدان می‌گذارد: فرد قاتل در این جنایت آن‌قدر واضح و مشخص است که نمی‌تواند او باشد! می‌تواند؟ «شارون استون» در این فیلم درخشید و با این فیلم به یک ستاره تبدیل شد و «مایکل داگلاس» بیچاره نقش یک پلیس گیج و ناامید را بازی می‌کند که هرگز شانسی برای حل معمای این جنایت پیدا نمی‌کند.

خواب ابدی (۱۹۴۶) ‘The Big Sleep’

داستان فلیپ مارلو (همفری بوگارت) آن‌قدر پیچیده و پر رمز و راز است که خود ریموند پندلر (نویسنده داستان) نفهمید که قاتل یکی از قربانیان کیست! چیزی که نقطه قوت و درخشش فیلم است، بوگارت در نقش فیلیپ مارلو بدبین، «لورن باکال» در نقش همسر، وارث و مشتری اوست و اتمسفری و روابط آتشینی که در این میان شکل می‌گیرد!

محله چینی‌ها (۱۹۷۴) ‘Chinatown’

کارگردان، رومن پولانسکی و فیلم‌نامه‌نویس، رابرت تون یک فیلم نوآر مدرن در فضای دراماتیک لس‌آنجلس دهه ۳۰ میلادی خلق کردند. «جک نیکلسون» در نقش یک کارآگاه خصوصی مسئول بررسی درباره یک قتل پیچیده می‌شود و در ادامه با یک زن زیبای خطرناک با نقش‌آفرینی «فی داناوی» و خود شیطان در شمایل «جان هاستون» ملاقات می‌کند که همگی فراتر از تصور ما هستند. پایان زیبا و بی‌نظیر فیلم، آن را به یکی از برجسته‌ترین و شگفت‌انگیز فیلم‌های این ژانر بدل کرده است.

نقد کامل این فیلم را بخوانید.

سرنخ (۱۹۸۵) ‘Clue’

این جنایی آپاراتمانی که در آن شش مظنون با بازی ستارگانی همچون کریستوفر لوید، مدین خام، مایکل مک‌کین به همراه یک خدمتکار مرموز با نقش‌آفرینی تیم کری درگیر یک جنایت می‌شوند. این فیلم به این علت مشهور بود که سه پایان متفاوت دارد؛ یک ترفند که قرار بود فیلم را در گیشه موفق کند ولی نتیجه برعکس داد. با این حال بسیاری معتقدند که فیلم جنایی کمدی جاناتان لین یک جواهر دیده نشده در این ژانر است.

مرگ بر روی نیل (۱۹۷۸) ‘Death on the Nile’

«پیتر اوستینوف» در نقش هرکول پوآرو با یک کشتی به رود نیل می‌رود. افراد در کشتی بخار به دام افتاده‌اند و پوآرو مشغول حل معمای یک قتل است. گروه بازیگران شامل بیت دیویس، مگی اسمیت، آنجلا لنسبوری، میا فارو، جین بیرکین، اولیویا هاسی، جورج کندی، جک والدن و دیوید نیوون است. قایقی سرگرم‌کننده با جنایت و معما! آنتونی پاول برنده جایزه اسکار برای طراحی لباس‌های شیک و پر زرق و برق فیلم شد.

بخوانید: ۵۰ حقیقت جالب درباره‌ی فیلم پالپ فیکشن که احتمالا نمی‌دانستید

دی او ای (۱۹۵۰) ‘DOA’

در این داستان جنایی پیچیده و هوشمندانه، ادموند اوبرایان باید معمای مرگ خودش را حل کند. او توسط سم مسموم شده و حدود دو روز زمان دارد تا پی ببرد که چه کسی مرگ او را می‌خواهد و چرا. در سال ۱۹۸۸ این فیلم بازسازی شد و دنیس کوآید و مگ رایان در این نسخه بازسازی‌شده نه‌چندان بد بازی کردند. با این حال نسخه سیاه و سفید بهتر است.

شیطان زیر آفتاب (فیلم ۱۹۸۲) ‘Evil Under the Sun’

«پیتر اوستینوف» در نقش پوآرو بازگشته تا این بار به حل معمای جنایت در یک از بزرگ‌ترین تفریحگاه‌های مدیترانه بپردازد. مگی اسمیت، رودی مک داوال، سیلویا میلز، جیمز میسون از جمله مظنونین هستند. بزرگ‌ترین نقطه قوت فیلم، دیدن اوستینوف در نقش کارآگاه شیک‌پوش و زیرک است. معمای جنایی فیلم جذاب است و ارزش صبر کردن و دیدن پوآرو در حال استراحت کردن و آماده شدن برای حل معما را دارد!

از جهنم (۲۰۰۱) ‘From Hell’

اقتباس برادران هیوز از رمان گرافیکی «آلن مور» درباره جک قاتل به شکل بسیار زیبایی خونین و آخرالزمانی است. «جانی دپ» در نقش یک مأمور معتاد به تریاک و الکل اسکاتلندیارد است که این پرونده جنایی به او سپرده شده است، دستیار تنومند او، «رابی کل‌ترین» و «ایان هولم» در نقش یک جراح عجیب غریب سلطنتی که به گروه کوچک کارآگاهی ما مشاوره می‌دهد. وقتی دپ به جست و جو می‌پردازد کم‌کم اوهام شروع می‌شود و توطئه‌های پیچیده در یک فضای آکنده از یاس ناامیدی (شبیه محله چینی‌ها) شکل می‌گیرد. از جهنم بسیار مورد پسند واقع نشد و هرکسی جذب آن نمی‌شود با این حال فیلم خوبی است.

گاتاکا (۱۹۹۷) ‘Gattaca’

داستان زیبا و تلخ علمی تخیلی اندرو نیکول روایت کننده آینده ایست که در آن، جبر ژنتیکی در دل یک معمای قتل قرار گرفته است. «اتان هاوک» چندین نمونه دی‌ان‌ای از «جود لا» که یک شخص با ژن برتر است قرض می‌گیرد تا بتواند در دوره تمرین فضانوردی شرکت کند؛ وقتی قتل اتفاق میافتد، هاوک می‌ترسد که موقعیت دروغین وی، او را مظنون اول این جنایت قرار دهد. معمایی بی‌نظیر به همراه نقش‌آفرینی زیبای هاوک به ما دروغ بودن این تصور را نشان داد که ما فقط می‌توانیم به اندازه ژن‌های خودمان خوب باشیم.

هدیه (۲۰۰۰) ‘The Gift’

داستان از این قرار است که «کیت بلانشت» نقش یک زن جنوبی طلسم شده را بازی می‌کند که روشن‌بینی و بصیرت را به دست آورده است. در این درام گاتیک که توسط بیلی باب تورنتن نوشته شده و سیم ریمی آن را کارگردانی کرده است؛ بلانشت سعی می‌کند که با استفاده از قدرت‌هایش معمای ناپدید شدن یک دختر ثروتمند محلی به نام کیتی هولمز را حل کند. فقط برای آنکه خودش را در معرض ترس و وحشت مردم محلی آزاردیده قرار دهد. نقش مکمل‌های خوبی در فیلم هست؛ گرگ کینر در نقش نامزد هولمز، «هیلاری سوانک» در نقش همسری رنج‌کشیده، «کیانو ریوز» در نقش یک پسر خوب ولی به شکلی عجیبی خشن و ترسناک و جیووانی ریبیسی در نقش یک مرد جن‌زده که همگی عملکردی خوب از خود به جا گذاشته‌اند، اما فیلم متعلق به بلانشت همه‌فن‌حریف است.

دختری با خال‌کوبی اژدها (۲۰۰۹) ‘The Girl With the Dragon Tattoo’ 

«دیوید فنیچر» اثر زیبایی از خود به یادگار گذاشت و به خوبی توانست نسخه انگلیسی اولین قسمت از سه‌گانه رمان استیگ لارسون را با نقش‌آفرینی «رونی مارا» به فیلم تبدیل کند. مارا ایفاکننده نقش یک هکر هروئینی به نام لیزبث اسلندر بود. با این وجود، نسخه اصلی سوئدی زبان فیلم که «نائومی راپاس» نقش اصلی را بر عهده داشت، فیلم بهتری است. او یک زن انتقام‌جوی خشن است که به همراه خبرنگار، میکائیل بلومکویست (مکاءیل نیکویست) به دنبال کشف راز قتل یک دخترِ گمشده هستند. دو دنباله بعدی این سری فیلم نیز مانند قسمت اول جذاب و دلهره‌آور هستند.