“یادگاری” نخستین اثر کامل و یک پروژه ی سینمابی برای ورود دو برادر انگلیسی تبار به نام های جاناتان نولان و کریستوفر نولان می باسد که یکی در مقام فیلمنامه نویس و درام پرداز و دیگری در نقش کارگردان قرار می گیرند. این دو برادر با استعداد، پس از ساخت تله فیلم “تعقیب” حضور رسمی خود را در هالیوود اعلام نموده و در نخستین قدم حرفه ای شان دست به ساخت فیلمی با ساختاری پیچیده و تکنیکی زدند که تم های جنایی – معمایی ژانر نوآر را یدک می کشد.
“یادگاری” روایت کننده ی قصه ی فردی بنام لئونارد شلبی (گای پیرس) است که پس از کشته شدن همسرش در یک حادثه او جان سالم به در برده اما به طور مرموزی حافظه ی کوتاه مدت خود را از دست داده است. او با چنین وضعیتی وارد کشف حقیقت شده و در فضایی که به هیچکس اعتماد ندارد برای اینکه بتواند اتفاقات را به یاد بسپرد از همه چیز عکس گرفته تا اینکه بتواند حقیقت را کشف نماید.
در چنین وضعیتی این نوع تم برای بیننده به شدت هیجان انگیز بوده و گرفتاری و مخمصه ی کاراکتر اصلی به نوعی برایمان روایت شده که ما هم همچون او در سرگردانی و حیرانی هسته ی مرکزی داستان گرفتار می شویم. نوع نظم درام پردازی در پیرنگ فیلم که می خواهد در بدنه ی ساختارش به مانند خرده پیرنگ رفتار نماید، نبوغ فیلمنامه نویس را در کلیت نشان می دهد و در سوی دیگر سبک بکارگیری سیر داستانگویی بصری که با یک ایده ی جدید روایت گشته، تلاش ها و کنتراست های تکنیکی در ذهن فیلمساز را به نمایش می گذارد. از همان ابتدا با شروع فیلم مخاطب همچون شخصیت اصلی بدون مقدمه پردازی ای وارد اتمسفر گنگ شده و به نوعی از همان ابتدا گره افکنی و چکش درام به وقوع می پیوندد. پس از آشنایی بیننده با مشکل حافظه ی لئونارد، سیر پیرنگ به طور مداوم و آهسته ای کنتراست های سیاه و سفیدش را توضیح داده و سپس مدل درام وارد فاز جنایی و بخصوص معمایی اش می شود. نولان برای پیشبرد تم اثرش با آن الگوریتم روایی از پایان به اول، تصمیم می گیرد از حرکت های دوربین روی دست و میزانسن های درهم استفاده نماید که اساسا اتخاذ این روش بسیار هوشمندانه صورت می گیرد، چون چگالی و فضای مبهم و به نوعی دفرم شده ی ساختار، چنین رویکرد فرمیکی را به عنوان منطق روایی و منطق ساختاری می پذیرد و اصولا تناقض و پارادوکسی با شمای کلی اثر ندارد.
سبک داستانگویی تو در تو “یادگاری” از ابتدا تا به آخر با آن فراگشت از آخر به اول، مخاطب را همراه لئونارد کرده و فیلمساز به خوبی از موتیف آگاه ساز پلان های قبل به بعد استفاده ی بهینه می کند. به بیانی پرسناژ کم حافظه ی ما در سکانسی نمی داند که جه اتفاقی برایش افتاده است. مثل آن لحظه ای که در دستانش بطری مشروب قرار دارد اما نمی داند که آیا آن را خورده یا نه، سپس در سکانس بعدی ما به همراه لئونارد متوجه می شویم که او از این بطری برای دفاع از خود استفاده کرده است. در این بین به دلیل موقعیت زیستی پرسناژ حتی فیلمساز از این مخمصه، مایه های کمیک بیرون کشیده و مخاطبش را به خنده وا می دارد. برای نمونه در سکانسی لئونارد در کمد فردی را دست بسته می بیند اما نمی داند که آیا خود او آن فرد را به داخل کمد انداخته یا نه و در همین کش و قوس نوع دیالوگ ها و میمیک صورتش در پس تعجب، بسیار خنده دار می شود.
فیلم حتی در عمق روایی و سبک برخورد پیرنگی اش به سمت رفتاری ژانریک رفته و یک مدل نئونوآر مدرن در بطن وجودین خود داراست. مردی که همچون داستان های نوآر به دنبال کشف حقیقت بوده و وارد چگالی سیاهی شده و سپس بر اساس اقتضای درام به تله ی پرسناژ معروف نوآرها یعنی فم فاتال یا همان زن اغواگر می افتد. اما مدل قصه گویی و فرم “یادگاری” به دلیل رفتار مدرنیستی اش در ساختار و کانسپت، با این موتیف ژانری بازی کرده و فقط از ساحت و فرمول آن برای ساختن تم اش استفاده ی ابزاری می کند.
یادگاری با اینکه یک اثر شبه اکسپریمنتال فرمیک است و بیشتر به رفتار ساختار در ساحتی جدید می پردازد اما در جزئیات مشکلاتی هم دارد. برای نمونه در برخی از پاساژها به جای اینکه دست به فاصله گذاری روایی بزند، همچون مسلسل به سمت مخاطب تم و ایده و به خصوص تکنیک را شلیک نموده که این امر درام را می تواند به تخطئه ی حس برساند. کریستوفر نولان با اینکه در کارنامه اش پس از این فیلم بیشتر درگیر بازنمایی تکنیک شده اما در “یادگاری” به صورت کنترل شده و متوازن عمل کرده و همه چیز را بر پای تکنیک و خواست های عوام پسندانه ی کمپانی های هالیوودی قربانی نمی کند. با اینکه این فیلم در بدنه ی نظام هالیوودیسم ساخته شده است اما خواستگاه و بن مایه اش بسیار به سمت بیان پست مدرنیستی رفته و به خصوص در اجرا با آن دفرماسیون ساختاری اش تا حدودی همچون سایر پست مدرن ها مانند: لارس فون تریه، گاسپار نوئه، دیوید لینچ، جیم جارموش و…. عمل می کند.
نام: یادگاری (Memento)(2000نقد)
کارگردان: کریستوفر نولان
امتیاز: ۱۰ / ۸
بخوانید: نقد و برسی انیمیشن جذاب هتل ترنسیلوانیا ۳ (Hotel Transylvania 3)
دوست عزیز و نویسنده متن فوق جدای از بحث نگاه انتقادی به فیلم یا حتی بررسی موضوع در گفتار کلامی و نوشتاری بهتر اینه که مخاطبتون رو همیشه یک ادم بیسواد نسبت به موضوعی که در موردش صحبت میکنید فرض کنید تا عموم بتونن از مطالبتون استفاده کنن اینکه با بکار گیری یسری لغت تخصصی ذهن مخاطب رو از فهم منظور اصلی متن دور کنید نشان دهنده سواد نیست ( شما معلم و مخاطب دانش اموز ) بقیه نوشته هاتون رو هم خوندم ولی بیشتر داشتم سرچ میکردم تا معنی چنتا کلمه کلیدی که استفاده کردید رو بفهمم نهایتا هم… بیشتر بخوانید